Letopis pozorišnog života u Kruševcu mogao bi početi još pre šest vekova kada se na dvoru kneza Lazara odvijale crkvene i državne svečanosti.

Kruševac kao prestonica moravske Srbije moguće je mesto nastanka „dragulja“ srpske srednjevekovne književnosti: „Pohvala knezu Lazaru“ monahinje Jefimije, i “Slovo ljubve“ despota Stefana Lazarevića. Tokom vekova robovanja pod Turcima srpski srednjevekovni pozorišni element će naći utočište u narodnim običajima i obredima, zapretan u  samoniklom narodnom teatru “Laza Kostić”.

Prvu osnovnu školu vodi od 1832 godine Sofronije Lazarević. U drugoj polovini 19. veka Kruševac dobija svoje čitalište, gimnaziju, apoteku, parni mlin, prvu štampariju, barutanu…

Prvi pisani trag o gostovanju stranog pozorišta u Kruševcu nalazimo u biografiji glumca Blagoja Biroa, koji je bio član trupe Mihajla Lazića – Strica baš prilikom njenog gostovanja u Kruševcu.

Godine 1906. komičar Dušan Kujundžić formira u Kruševcu pozorište „Car Lazar“ koje će raditi do 1910. godine.  Zanimljivo je da su krajem prošlog veka u Kruševcu i okolini rođeni mnogi veliki glumci koji će izmedju dva rata gospodariti srpskim glumištem.

Najpoznatija je svakako Ljubinka Bobić rodjena 1887. godine u Kruševcu, zatim Milica Caka Jovanović, Branko Jovanović i drugi.

Prvo državno pozorište za čije sedište je određen Kruševac bilo je povlašćeno pozorište „Joakim Vujić“ čije upravnik, reditelj i glumac bio Kosta Delini. Balkanski i Prvi svetski rat prekinuo je dalji rad pozorišta, a upravnik Delini je stradao. Posle oslobođenja od Austrougarske grad je ponovo počeo da živi. Nestaju povlašćena pozorišta ali se u Kruševcu rađa veliki pozorišni amaterski pokret. Na njegovom čelu je svestrani umetnik Dragoslav Vasiljević – Figa. Zajedno sa novinarom Radislavom Stanisavljevićem, Figa je krajem 1924. godine. osnovao diletansku grupu koja je imala preko 40 članova. Trupa je radila sa velikim entuzijazmom, ali se ugasila zbog rđavih materijalnih prilika. Predstave su igrane u sali hotela Takovo, repertoar je bio sastavljen od Nušićevih, Čehovljevih i Veselinovićevih komada. Figa je umro 1929. godine nestigavši da izrazi ni jedan od svojih umetničkih talenata.

Pored Fige veliki značaj ima i Borisav Mihajlović koji je i sam bio član Figinog pozorišta. Po raspuštanju Figinog pozorišta Bora je najpre stvorio dramsku sekciju u Gimnaziji, a zatim formirao pozorišni odsek pri Sokolskom društvu Kruševac. Na repertoaru su bili komadi „Dva cvancika“, „Naliv pero“, „Đido“, „Običan čovek“, „Silom lekar“…

Pozorište je gostovalo u Paraćinu, Trsteniku, Vrnjačkoj i Ribarskoj Banji. Između dva velika rata u Kruševcu gostuju i različita strana pozorišta.

Početak Drugog svetskog rata značio je zabranu sokolskih aktivnosti, ali Bora je svoje Sokolsko pozorište preimenovao u Diletansko kome su okupacione vlasti odobrile formiranje i rad. Posle Drugog svetskog rata odlukom Ministarstva prosvete 29. Marta 1946. godine osnovano je okružno Narodno pozorište u Kruševcu za čijeg je upravnika postavljen Borislav Mihajlović. Prva premijera pozorišta sa predstavom „Roditeljski Dom“ održana je 1. maja 1946. godine. Već u prvoj sezoni Narodno pozorište je izvelo desetinu dramskih naslova. Iz dana u dan, iz predstave u predstavu Kruševačko pozorište postaje jedan od najpoletnijih umetničkih kuća u Srbiji.

Polako umetnički kapaciteti se prazne. Kruševac napuštaju Miodrag Petrović – Čkalja, Miroslav Petrović, Vlastimir Đuza Stoiljković, Olga Stanisavljević, Milan Puzić. Pored svih uspona i padova Kruševačko pozorište je i dan danas jedno od najboljih pozorišta u celoj Srbiji.

Autor: Stefan Aćimović
Izvor: Slike Kruševca