Velikan srpske umetnosti, jedan od prvih modernih naših vajara Đorđe Jovanović, preminuo je pre šezdeset i osam godina, 23. marta 1953, u Beogradu. 

Rođen je 1861, u Novom Sadu, tadašnjem Austrijskom carstvu. Zbog čega je Đorđe neobično važan za istoriju umetnosti Srbije? Đorđe Jovanović je bio dobitnik zlatne medalje za skulpturu 1900. na Svetskoj izložbi u Parizu i bronzane, 1889. kada je, prijemom u pariski Salon, promovisan u samostalnog vajara. Bio je član pariskog Salona Udruženja francuskih umetnika i Srpske kraljevske akademije. Kao inspektor Ministarstva građevina nadgledao je izgradnju Narodne skupštine. Značajan je i njegov prosvetiteljski rad: zajedno sa Ristom Vukanovićem i Markom Muratom bio je osnivač i profesor Umetničko-zanatske škole u Beogradu, koju je završila njegova učenica Vukosava Vuka Velimirović, prva srpska vajarka. Predstavnik prve generacije modernih skulptora u Srbiji, Đorđe Jovanović, školovao se u velikim evropskim kulturnim centrima. Njegov umetnički put trasirali su profesori likovnih akademija u Beču, Minhenu i Parizu: Edmund Helmer, Maks Vidnman, Anri Šapi, Žan-Antuan Inžalber. Stvorio je preko šest stotina dela. Autor je velikog broja male plastike, vajane po uzorima iz francuske skulpture. Prepoznatljiv je po javnim spomenicima, posvećenim ličnostima koje predstavljaju samu istoriju srpskog naroda. Radio je i nadgrobnu skulpturu, a kulturnoj baštini Beograda, ostavio je i radove fasadne plastike.

Đoka je rođen u Novom Sadu kao (najmlađe) sedmo dijete, u porodici grčkog porijekla. Od oca Nikole Jovanovića koji je bio učitelj, a majke “lijepe Grkinje” Johanide ili Jovanke (po srpski). Porodica se preselila zbog očeve službe u Požarevac, gdje je Đorđe završio osnovnu školu. Učitelj Jovanović se tu družio sa kolegom Đurom Jakšićem, koji je “kir” Nikolu opisao u pripovjetki “Čiča Tima”: “debeli daskal, rodom iz Jelade”.

Đorđe je krenuo u Kragujevačku gimnaziju, pa je po majčinoj želji prešao ubrzo na Zemljodeljsko-šumarsku školu u Požarevcu. Po majčinoj smrti izmolio je ministra prosvjete 1879. godine, da mu se dozvoli upis u gimnaziju. Po završenoj beogradskoj Realci 1882. godine, upisao je Veliku školu u Beogradu, gdje je na Tehničkoj školi, na odsjeku za arhitekturu, studirao godinu dana. Studije je prekinuo zbog odlaska u Beč gdje je 1884. upisao Akademiju likovnih umjetnosti. Već naredne godine prešao je u Minhen, i nastavio studije na Akademiji, u klasi prof. M. Vidmana (M. Widnmann).

Oženio se prvi put tokom studija u Minhenu, sa Njemicom, Emom Viktorijom Šajtler. Iz tog “neskladnog” braka rodila su se dva sina, Aleksandar i Mirko. Nakon rastavljanja, prebacio je oba sina u Pariz gdje je nastavio obrazovanje. U prestonici Francuske upoznaće mladu djevojku Parižanku od 15 godina – Margaretu, koja će mu prvo pomoći oko djece, a zatim postati i supruga. Sin Mirko, će poginuti u Prvom svjetskom ratu na rijeci Marni 1915. godine, boreći se kao dobrovoljac u francuskoj Legiji stranaca. Iz Minhena je 1887. prešao u Pariz i tamo je na École des Beaux-Arts, u klasi profesora Šapija i Enžablera diplomirao vajarstvo 1890. Bio je prvi srpski akademski vajar.

Vratio se u Srbiju i tokom 1891. radio kao nastavnik crtanja u Prvoj beogradskoj gimnaziji. Već 1892. ponovo je otišao u Pariz, gdje je ostao do 1903. Ponovo se vratio u Beograd gdje je postao profesor, a potom i direktor Umjetničko-zanatske škole, od 1905. do 1919, s tim što je ratne godine proveo u Francuskoj. Posle rata, do penzionisanja 1926, radio je kao profesor u Četvrtoj beogradskoj gimnaziji i kao inspektor Ministarstva građevina.

Đorđe Jovanović je bio atletskog stasa i avanturističkog – sportskog duha, i spada u prve i najbolje srpske velosipediste i planinare. Pravio je nekoliko velikih evropskih tura, vozeći velosiped (preteču bicikla) po hiljadu i više kilometara kilometara u nizu, kao 1886. godine. Uputio se iz Pariza u rumunski grad Kostancu na obali Crnog mora. Njegova umjetnički građena i ukrašena vila u beogradskoj ulici Skerlićeva 6. bila je pravi umjetnički dom. U toj kući sa velikim ateljeem, on će izvajati sjajna djela i mirno proživjeti uz svoju drugu suprugu, mnogo mlađu Francuskinju, obožavanu ljepoticu Margo.

On je jedan od osnivača slikarskog društva Lada i njen član do 1910. Bio je član i umjetničkog društva Medulić. Posle rata ponovo je bio član Lade, sve do 1932. Jedan je od osnivača Udruženja likovnih umjetnika Beograda.

Prvi put je izlagao na Pariskom salonu i Svjetskoj izložbi u Parizu 1889, i tada je dobio bronzanu medalju. Dobio je zlatnu medalju na Svjetskoj izložbi 1900. godine u Parizu. Samostalno je izlagao prvi put u Novom Sadu 1905, a potom često u Beogradu.

Pripada prvoj generaciji srpskih vajara čije djelovanje ima pionirski karakter. Uradio je veliki broj bista i skulptura, ali i medalja, plaketa. Od njegovih radova najpoznatiji su: Spomenik Josifu Pančiću (1891) u Univerzitetskom parku u Beogradu; spomenik knezu Milošu (1898) u Požarevcu; spomenik Kosovskim junacima (1910) u Kruševcu; Crnogorac na straži (1903) u pariskoj opštini; spomenik Branku Radičeviću (1899) u Sremskim Karlovcima; spomenik vojvodi Mišiću (1921); Spomenik Vuku Karadžiću (1929) u Beogradu; spomenik vojvodi Stepi Stepanoviću (1930) itd.

Izabran je za redovnog člana Srpske kraljevske akademije 16. februara 1920.

Đorđe Jovanović o umjetnosti i umjetnicima svog doba

„…Oni mnogo lutaju, a trebali bi već da nađu svoj put. Vidite, mnogi od njih misle da je umetnost, samo ono što je najnovije, poslednja moda, pa bio to ma kakav ekstrem. A u umetnosti, nema novog i starog; postoji samo dobro – umetnost, i rđavo- neumetnost. Pravci, škole i razni „…izmi“ to je sve sporedno…“. Koliko naša sredina podstiče stvaralački rad Đ.Jovanović je rekao: „Izgleda vrlo malo. Kulturni ljudi koji razumeju šta je umetnost, profesori, učitelji – ti nemaju novaca, a oni koji kod nas imaju novaca ti se više interesuju za automobile.“