Glavna gradska kula („Donžon“) srednjovekovnog Kruševca, danas očuvana u visini od oko 18 metara, zidana je oblutkom i lomljenim kamenom, sa tesanicima od peščara kao ojačanjima u uglovima. Građevina je imala odbrambenu ulogu, posebno kao poslednji otpor neprijatelju koji bi već prodro unutar zidina grada.

Projekat  pomaže Grad Kruševac, po Konkursu za sufinansiranje projekata radi ostvarivanja interesa u oblasti javnog interesa za 2018. godinu

Godine 1371. je sagrađen Kruševac. Svestan da je njegova država ugrožena od Turaka, knez Lazar odlučuje da svoj dvor izgradi na severu, dalje od glavnih pravaca nadiranja turske vojske. Izabrao je Kruševac, koji je svojim geo-strateškim položajem najviše odgovarao njegovim potrebama. Knez Lazar je sazidao grad, ali je naselje postojalo i pre toga.

Izgradnji utvrdenog grada pristupilo se užurbano. U tu svrhu knez Lazar je iz Novog Brda doveo u Kruševac svoje najbolje graditelje.

Foto: Istorijske rekonstrukcije - Historical reconstructions

Pretpostavlja se da je gradnja trajala do dve godine, mada je u to vreme bilo normalno da gradovi budu i kasnije dograđivani.

Donžon je glavna kula utvrđenja Lazarevog grada, takozvana branič-kula, uporište poslednje odbrane, građena  isključivo kao uporište poslednje odbrane, ali ne i kao prostor za boravak vladara ili vlastelina. U Kruševcu je najbolje očuvani deo srednjovekovnog utvrđenja — glavna kula u severoistočnom je delu grada. Kula je sazidana od oblog kamena-belutka i lomljenog kamena, sa tesanicima od peščara kao ojačanjima u uglovima.

Na osnovu vidljivih ležišta međuspratnih konstrukcija na istočnoj strani, gde se nalazio i glavni ulaz, može se zaključiti da je, pored prizemlja, imala četiri sprata, podeljena drvenim podom na velikim gredama. Približno spoljni oblik linije glavne kule i bedema koji od nje polaze u pravcu severa i istoka, prati odbrambeni suvi rov dubine 4,5 metra i maksimalne širine 9 metara, neobrađenog dna, sa stranicama ojačanim potpornim zidovima.

Debljina temelja je tri, a zidova dva metra. Iz prizemlja na sprat vodilo je kameno stepenište. U Kulu se  ulazilo iz Malog grada. Kula je imala odbrambenu  ulogu, kao poslednji otpor neprijatelju u unutrašnjosti grada. Rov sa jugozapadne strane služio je kao vodena prepreka.

Novine „Sloboda“ iz 1890. godine pišu o tome kako bi valjalo urediti prostor oko kule:
„Prostor oko kule ograditi zidinom i gvozdenom ogradom, koja bi bila ukrašena šlemovima, štitovima i raznim oružjem iz doba Kosovske bitke. Da to urede ume-tnici. Da se zapadni zid, koji je previše potkopan, podzida. Sve bi ovo ‘začinjala i zaličavala’ jedna velika crna zastava, koja bi se večno vila na kuli.

Pristup kuli treba da je slobodan tako da se u svako doba godine moglo prići kuli, a da se ne davi u I blatu. Da se kukuruz više ne sadi oko kule i crkve, jer u Lazarevo doba kukuruza nije ni bilo. Da bi se [ ušlo u kulu mora da se preskače plot od trnja. Pre-dlaže se da se prostor utkupi i pretvori u lepu baštu, šumu i park, jer ga grad nema. Jer naša budućnost zahteva da se očuva Kula Lazareva“.

Prva istraživanja Lazarevog grada, praćena konzervacijom i delimičnom rekonstrukcijom otpočela su 1961. godine. Kampanje su se nastavile početkom 70-ih godina, zaštitna arheološka istraživanja prilikom obnove Parohijskog doma 1998. godine, a realizovao se i projekat koji se odnosio na crkvenu stazu 2002.

Poslednje arheološke kampanje desile su se 2010. i 2012.godine iza muzejske zgrade, u okviru projekta rekonstrukcije zgrade kruševačkog muzeja. Manje je poznato da se pre prvih istraživanja, na terenu mogla videti samo glavna gradska (donžon) kula,visoka 18 metara i Crkva Lazarica! Tek su se kasnije, sa daljim istraživanjima otkrivale i druge nepokretne celine: palata kneza Lazara, konjušnica, kovačnica, grnčarska radionica i drugi prateći objekti!

Donžon kula je, inače, termin koji se koristi u arhitekturi srednjovekovnih utvrda da bi se označila najjača kula u utvrdi odnosno mesto poslednje odbrane tj. svojevrsna utvrda u utvrdi. Pod ovim terminom se podrazumevala samostalna velikaška kula koja je činila celokupnu utvrdu odnosno oko koje nije bilo kamenog bedema. Ime je dobila po staro francuskoj reči donjon od koje je kasnije nastala reč tamnica. Ovaj naziv se povezuje sa činjenicom da su ove kule kao najčuvanije i samim tim najbezbednije mesto, bile najbolja lokacija za utamničenje zarobljenika.

Kod donžon kula nije postojao nikakav standard niti specifičan nacrt koji bi se mogao prikazati kao opšti plan. Međutim kao opšta karakteristika ovih kula ističe se njihova veličina na prvom mestu i ulazi u njih na drugom mestu. Po dimenzijama, izgledu, ali i debljini zidova ove kule su se jasno izdvajale od ostalih u utvrdi. Uvek su bile kamene četvorostrane i neretko jedine takve u celoj utvrdi (kod nas).

Kao njihova druga karakteristika ističu se ulazi u njih koji nikada nisu u nivou zemlje ili bedema već se njima uvek prilazilo pomoću dodatnih stepenica ili rampi koje su uvek bile drvene, čime je omogućeno brzo onesposobljavanje pristupa ulazu, a samim tim i prodor u kulu.